ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΧΕΡΣΑΙΑ

Επιστροφή

Τύποι Χερσαίων Οικοσυστημάτων

3.1. Δασικά Οικοσυστήματα
Σύμφωνα με ερμηνευτική δήλωση από το Σύνταγμα της Ελλάδας, άρθρο 24, «Ως δάσος ή δασικό οικοσύστημα νοείται το οργανικό σύνολο άγριων φυτών με ξυλώδη κορμό πάνω στην αναγκαία επιφάνεια του εδάφους, τα οποία, μαζί με την εκεί συνυπάρχουσα χλωρίδα και πανίδα, αποτελούν μέσω της αμοιβαίας αλληλεξάρτησης και αλληλοεπίδρασής τους, ιδιαίτερη βιοκοινότητα (δασοβιοκοινότητα) και ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον (δασογενές). Δασική έκταση υπάρχει όταν στο παραπάνω σύνολο η άγρια ξυλώδης βλάστηση, υψηλή ή θαμνώδης, είναι αραιά.»
Το δάσος είναι ένα χερσαίο οικοσύστημα που διατηρείται μόνο του, χωρίς ανθρώπινες επεμβάσεις. Οριζόντια διαρθρώνεται σε συστάδες και κάθετα σε ορόφους. Σε μια κατατομή (προφίλ) μιας συστάδας διακρίνονται συνήθως, ακόμη και σε ομήλικες συστάδες, περισσότεροι από ένας όροφοι (ορόφωση). Ανάλογα με τον αριθμό των ορόφων, διακρίνουμε τις συστάδες σε μονώροφες, διώροφες, τριώροφες και πολυώροφες. Στη δασοκομία, για λόγους πρακτικούς, διακρίνουμε συνήθως έξι ορόφους: τρείς ορόφους δέντρων -ανώροφο, μεσώροφο και υπόροφο- έναν όροφο θάμνων, έναν όροφο ποών και τον όροφο των βρύων. Οι δύο τελευταίοι όροφοι αποτελούν την προεδαφιαία βλάστηση ή υποβλάστηση. Τα δάση αποτελούν χερσαίες διαπλάσεις (κοινότητες έμβιων) που εκτείνονται σε μεγάλες γεωγραφικές περιοχές και χαρακτηρίζονται από τον τύπο της φυτικής τους επικάλυψης, ο οποίος εξαρτάται από το κλίμα και το έδαφος (βλ. εικόνες 4, 5).

(Εικόνα 4: Οι κύριες ζώνες βλάστησης της Γης)

Πηγή: www.blueplanetbiomes.org (Επεξεργασία: Κ.Ε.Ε.)

(Εικόνα 5: Η θερμοκρασία και η υγρασία
καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τη φύση των διαπλάσεων)

Πηγή: MILLER T.G - Προσαρμογή: ΚΠΕ Καστοριάς

3.1.1. Τροπικά δάση
Τα τροπικά δάση αναπτύσσονται σε χαμηλά υψόμετρα κοντά στον ισημερινό, όπου επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες, υψηλά επίπεδα βροχόπτωσης και έντονο φως κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου. Σήμερα καταλαμβάνουν το 8% της ξηράς του πλανήτη και εκτείνονται σε τρεις περιοχές στον κόσμο (βλ. εικόνα 6):

• στην κοιλάδα που διαμορφώνεται από την κοίτη του ποταμού Αμαζονίου και του παραποτάμου του Ορινόκο στη Νότια Αμερική, όπου βρίσκεται και το μεγαλύτερο σε έκταση τροπικό δάσος στον κόσμο
• στην κοιλάδα των ποταμών Κόγκο, Νίγηρα και Ζαμβέζη στην Κεντρική-Δυτική Αφρική και Μαδαγασκάρη
• στην περιοχή της Ινδοκίνας, Μαλαισίας, Βόρνεο και Νέας Γουινέας στη Νοτιοανατολική Ασία

(Εικόνα 6: Περιοχές εξάπλωσης των υγρών τροπικών δασών)
Πηγή: www.blueplanetbiomes.org

Οι τρεις αυτές περιοχές, παρόλο που είναι απομακρυσμένες μεταξύ τους, παρουσιάζουν φυσιογνωμικά όμοιες διαπλάσεις που, όμως, συγκροτούνται από τελείως διαφορετικά είδη χλωρίδας. Κυρίαρχη βλάστηση είναι πλατύφυλλα αειθαλή δέντρα, επίφυτα, θάμνοι και πόες. Η εντυπωσιακή αφθονία ειδών που χαρακτηρίζει τα τροπικά δάση, η υψηλή παραγωγή οξυγόνου, καθώς και η σημαντική συμμετοχή των δασών αυτών στον κύκλο του νερού, και άρα, στη ρύθμιση του παγκόσμιου κλίματος, εντείνει την ανάγκη εφαρμογής αειφορικών πρακτικών διαχείρισης και προστασίας τους.

3.1.2. Υγρά δάση φυλλοβόλων (εύκρατα δάση)
Τα φυλλοβόλα δάση εξαπλώνονται σε περιοχές με ήπιες θερμοκρασίες και υψηλή βροχόπτωση, ομοιόμορφα ή σχεδόν ομοιόμορφα κατανεμημένη κατά τη διάρκεια του έτους (βλ. εικόνα 7). Τα φυλλοβόλα δάση των εύκρατων περιοχών (Ευρώπη, Ανατολική Ασία, Βόρεια Αμερική, Αυστραλία) παρουσιάζουν διαφορετικές μορφές, ανάλογα με το φυτικό είδος που επικρατεί σε κάθε περίπτωση: οξιά, βελανιδιά, καστανιά κ.λπ.. Φυλλοβόλα δάση συναντάμε και στη χώρα μας, στις βορειότερες περιοχές και στις πλαγιές των ψηλότερων βουνών. Τα φυλλοβόλα δάση εμπλουτίζουν το έδαφος με θρεπτικά στοιχεία κατά την αποικοδόμηση των πεσμένων φύλλων τους. Παράγουν κάθε χρόνο μεγάλες ποσότητες ξυλείας ("σκληρής ξυλείας"), φύλλων, λουλουδιών και καρπών που αποτελούν την τροφή πολλών ζώων του δάσους. Η πανίδα των υγρών φυλλοβόλων δασών περιλαμβάνει μια μεγάλη ποικιλία θηλαστικών (σκίουρος, αρουραίος, ελάφι, αγριόχοιρος, αλεπού, νυφίτσα κ.λπ.), πτηνών (δρυοκολάπτες, νυκτόβια αρπακτικά κ.λπ.) και ξυλοφάγων εντόμων (κολεόπτερα, υμενόπτερα και μερικά δίπτερα).

(Εικόνα 7: Περιοχές εξάπλωσης των εύκρατων δασών)

Πηγή: www.blueplanetbiomes.org

3.1.3. Δάση κωνοφόρων (τάιγκα)
Βορειότερα των φυλλοβόλων δασών, των λιβαδιών και των ερήμων, σε περιοχές όπου η βροχόπτωση είναι υψηλή το καλοκαίρι, αλλά η θερμοκρασία χαμηλή το χειμώνα, εκτείνονται τα κωνοφόρα δάση (τάιγκα) που καταλαμβάνουν μεγάλες εκτάσεις στην Ευρώπη, στην Ασία και στην Αμερική (βλ. εικόνα 8). Τα κυρίαρχα είδη βλάστησης είναι το πεύκο, το έλατο, η ερυθρελάτη κ.λπ. Η παραγωγικότητα των δασών αυτών είναι αρκετά υψηλή, ιδίως κατά τη θερινή περίοδο, και τα δάση αυτά αποτελούν την κύρια πηγή ξυλείας ("μαλακή ξυλεία") για τον άνθρωπο. Στα κωνοφόρα δάση τα φύλλα των δέντρων πέφτουν, αλλά αντικαθίστανται συνεχώς, με αποτέλεσμα η ηλιακή ακτινοβολία που φτάνει στο έδαφος να είναι σημαντικά μειωμένη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, η βλάστηση του εδάφους να είναι πολύ περιορισμένη και αποτελείται μόνο από είδη που ευδοκιμούν στη σκιά (φτέρες και μύκητες). Στο δάπεδό τους σχηματίζεται ένα παχύ στρώμα από βελονοειδή φύλλα, κορμούς και κλαδιά που παραμένουν εκεί για πολλά χρόνια, καθώς οι χαμηλές θερμοκρασίες που επικρατούν δεν ευνοούν την αποικοδόμηση. Στα κωνοφόρα δάση ζουν μεγάλα φυτοφάγα θηλαστικά και πτηνά, όπως τα ελάφια και οι αγριόκοτες, που τρέφονται συνήθως με τα φύλλα των μικρότερων πλατύφυλλων φυτών, αλλά και σαρκοφάγα ζώα, όπως ο λύκος.

(Εικόνα 8: Περιοχές εξάπλωσης της τάιγκας)

Πηγή: www.blueplanetbiomes.org

3.1.4. Τα Ευρωπαϊκά δάση (βλ. εικόνα 9)

(Εικόνα 9: Κατανομή των δασικών οικοσυστημάτων στην Ευρώπη)

Πηγή: Εκπαιδευτικό πακέτο: ΤΑ ΔΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ που εκδόθηκε από το ΓΑΙΑ

3.1.4.1. Βόρεια δάση
Τα βόρεια δάση αναπτύσσονται με αργούς ρυθμούς και σε χαμηλές θερμοκρασίες. Στα δάση αυτά κυριαρχούν τα ρητινοφόρα δέντρα, όπως το δασόπευκο, η ερυθρελάτη και το έλατο. Η σημύδα είναι το μοναδικό φυλλοβόλο δέντρο αυτών των περιοχών.

3.1.4.2. Δάση των ευκράτων περιοχών
Στα δάση αυτά συναντάμε πάρα πολλά είδη δέντρων (έλατο, ερυθρελάτη, πεύκο, βελανιδιά, οξιά, αγριοκερασιά, καρυδιά, σημύδα κ.λπ.).

3.1.4.3. Δάση των ορεινών περιοχών
Στις ορεινές περιοχές η κατανομή του τύπου της βλάστησης εξαρτάται από το υψόμετρο, αν και τα όρια των ορόφων ποικίλουν. Έτσι λοιπόν, σε μέσο υψόμετρο φύονται το έλατο, η οξιά και η ερυθρελάτη, ψηλότερα η οξιά, ο σφένδαμος και η ερυθρελάτη, ενώ ακόμα πιο ψηλά κυριαρχεί η ερυθρελάτη. Το ορεινό πεύκο έχει προσαρμοστεί καλά στις δύσκολες συνθήκες που επικρατούν στα μεγάλα ύψη και φυτρώνει εκεί με τη μορφή θάμνου. Πιο πάνω υπάρχουν μόνο λιβάδια (βλ. 3.3.4.) που στη συνέχεια αφήνουν τη θέση τους στα βράχια και στο χιόνι. Η κατανομή των ποικιλιών των ειδών που φύονται στην ορεινή ζώνη διαφέρει ανάλογα με την περιοχή στην οποία βρισκόμαστε.

3.1.4.4. Μεσογειακά δάση
α) Περιοχές με μεσογειακό κλίμα
Οι περιοχές με μεσογειακό κλίμα χαρακτηρίζονται από ήπιους χειμώνες και βροχοπτώσεις που παρουσιάζουν μεγάλη διακύμανση από χρόνο σε χρόνο και από υψηλές θερμοκρασίες, ξηρασία και έντονη ηλιακή ακτινοβολία το καλοκαίρι. Πιο αναλυτικά, στις περιοχές με μεσογειακό κλίμα:

• Tο ετήσιο ποσό βροχόπτωσης για τις παράκτιες περιοχές είναι μεταξύ 275mm και 975mm, ενώ στις ζεστότερες ηπειρωτικές περιοχές το κατώτερο όριο είναι 350mm
• Τουλάχιστον το 65% των βροχοπτώσεων εμφανίζεται από το Νοέμβριο έως τον Απρίλιο
• Kατά τη διάρκεια του χειμώνα η μέση μηνιαία θερμοκρασία που καταγράφεται είναι μικρότερη των 15οC
• H διάρκεια παγετού (θερμοκρασίες μικρότερες των 0°C) δεν υπερβαίνει το 3% της διάρκειας ενός έτους.

Οι περιοχές με μεσογειακού τύπου κλίμα στον πλανήτη βρίσκονται μεταξύ 30ου και 40ου παραλλήλου βόρεια και νότια του Ισημερινού. Περιοχές μεσογειακού κλίματος εντοπίζονται κυρίως στη λεκάνη της Μεσογείου, αλλά και σε πέντε ακόμα περιοχές του πλανήτη μας: στην Καλιφόρνια, σε περιοχές της Ν. Αφρικής, στη Χιλή, στο Ακρωτήριο Καλής Ελπίδας στη Νότιο Αφρική, καθώς και σε μικρή έκταση στην Αυστραλία. Η ομοιότητα των κλιματικών συνθηκών στις διάφορες περιοχές μεσογειακού κλίματος οδήγησε και στην ομοιότητα των βιολογικών δομών (ζώων, φυτών και οικοσυστημάτων). Αυτή η μακροχρόνια εξέλιξη των τελείως διαφορετικών ειδών που ζουν σε απομακρυσμένες μεταξύ τους περιοχές, κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να μοιάζουν σημαντικά μεταξύ τους ονομάζεται σύγκλιση.

β) Μεσογειακά δάση της Ευρώπης
Τα συναντάμε στις περιοχές της Ν. Ευρώπης και αποτελούν εξαιρετικά παραδείγματα της διαδικασίας της συγκλίνουσας εξέλιξης. Τα δέντρα που αναπτύσσονται στις περιοχές αυτές είναι η φελλοβελανιδιά, το παραθαλάσσιο πεύκο, ο ευκάλυπτος, η καστανιά, η λευκή δρυς, η ελιά, ο σκίνος, η δάφνη, η κουμαριά, το πουρνάρι, η μυρτιά, η χαρουπιά και η πικροδάφνη. Χαρακτηριστικό των μεσογειακών δασών είναι και η εξαιρετική ικανότητά τους να αναγεννώνται αμέσως μετά από πυρκαγιά (βλ. 3.1.7.β). Τα ζωικά είδη που συναντώνται στα μεσογειακά δάση έχουν την ικανότητα να αντέχουν στην καλοκαιρινή ξηρασία.
Στα ευρωπαϊκά μεσογειακά δάση συναντάμε διάφορα είδη φιδιών, περιλαμβανομένης και της οχιάς, σκαντζόχοιρους, λαγούς, αγριοκούνελα, αγριοπερίστερα, πέρδικες, αρκετές σαύρες και σημαντικό αριθμό εντόμων, αραχνών και σκορπιών. Τα μεγάλα ζώα είναι σχετικά σπάνια. Ένα τέτοιο οικοσύστημα δεν είναι πλούσιο και για το λόγο αυτό είναι αρκετά εύθραυστο. Δραστηριότητες του ανθρώπου που επηρεάζουν την ισορροπία του (π.χ. κυνήγι βλ. 3.1.8.ε) μπορεί να αποβούν ολέθριες.

3.1.5. Ελληνικά δάση
Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, το 2007 η συνολική έκταση της χώρας μας που καλυπτόταν από δάση και δασικές εκτάσεις ήταν 6.513.068 εκτάρια. Από το σύνολο των δασών, τα πευκοδάση αποτελούν το 13,5%, τα δάση βελανιδιάς (δρυς) το 22,6% και τα αείφυλλα πλατύφυλλα το 48,4%.
Στην Ελλάδα έχουν ιδρυθεί και οριοθετηθεί, με ειδικό νόμο, δέκα «Εθνικοί Δρυμοί» συνολικής έκτασης 68.732 εκταρίων, από τα οποία 34.378 εκτάρια είναι οι πυρήνες τους (πίνακας 1).

Ο όρος «Εθνικός Δρυμός» αναφέρεται σε περιοχές που, σύμφωνα με τη διεθνή νομοθεσία έχουν ιδιαίτερη οικολογική σημασία, λόγω της σπανιότητας και της ποικιλομορφίας της χλωρίδας και της πανίδας τους, των γεωμορφολογικών σχηματισμών, του υπεδάφους, των νερών και της ατμόσφαιράς τους. Ο άνθρωπος υποχρεούται να συμβάλει στη διατήρηση και βελτίωση της σύνθεσης των εθνικών δρυμών τόσο για τη διενέργεια επιστημονικών ερευνών, όσο και για την προσέλκυση του κοινού για ψυχαγωγικούς και επιμορφωτικούς σκοπούς. Δάση ή φυσικά τοπία, που έχουν ιδιαίτερη αισθητική, οικολογική και τουριστική σημασία και επιβάλλεται η προστασία της πανίδας, της χλωρίδας και του ιδιαίτερου φυσικού κάλλους τους, κηρύσσονται αισθητικά δάση (βλ. πίνακα 2 και εικόνες 10, 11). Στην Ελλάδα υπάρχουν 19 αισθητικά δάση με συνολική έκταση 33.109 εκτάρια.

Η ποικιλία των ελληνικών δασών είναι μοναδική και δύσκολα απαντάται σε άλλες χώρες με παρόμοια έκταση. Αυτή η ποικιλομορφία οικοσυστημάτων οφείλεται στο έντονο ανάγλυφο, στη γεωγραφική θέση της χώρας ανάμεσα σε τρεις ηπείρους, και στο γεγονός ότι στη διάρκεια των τελευταίων παγετώνων η Ελλάδα δεν είχε καλυφθεί από πάγους. Έτσι, αποτέλεσε "καταφύγιο" για πολλά βορειοευρωπαϊκά είδη δέντρων των οποίων η ζώνη εξάπλωσης μεταφέρθηκε εδώ, όπου διασταυρώθηκαν με τα ντόπια είδη και προσαρμό­στη­καν στις ιδιαίτερες κλιματικές συνθήκες. Στα ελληνικά δάση απαντώνται πολυάριθμα είδη πουλιών, ερπετών, εντόμων και θηλαστικών τα οποία συνθέτουν μια πλούσια βιοποικιλότητα. Δυστυχώς, πολλά από τα ενδημικά είδη χλωρίδας και πανίδας έχουν περιορισμένους πληθυσμούς και κινδυνεύουν να εξαφανιστούν εξαιτίας της καταστροφής των βιοτόπων τους από την ανθρώπινη παρέμβαση.

Εικόνες 10, 11: Το Αισθητικό Δάσος του Βάι του Νομού Λασιθίου Κρήτης
Πηγή: διαδίκτυο, Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης

Δάσος σημαντικό για τη χλωρίδα και την πανίδα του, όπως επίσης και για την ομορφιά του, είναι το δάσος του Κοτζά - Ορμάν που στην τουρκική γλώσσα σημαίνει Μέγα Δάσος (βλ. εικόνα 12). Εκτείνεται δεξιά και αριστερά από τον ποταμό Νέστο σε πλάτος 3-7 χιλιομέτρων, από τους Τοξότες έως τη θάλασσα σε μήκος 27 χιλιομέτρων, με έκταση 130.000 στρέμματα περίπου. Η ασπρόλευκα, η μαύρη λεύκα, η οξύκαρπος και η ολότριχος μελία, η πεδινή πτελέα, η ποδισκοφόρος δρυς, ο πεδινός και ο ταταρικός σφένδαμος, καθώς και το σκλήθρο αποτελούν τα κυριότερα είδη δέντρων που συναντάμε στο Κοτζά - Ορμάν. Στο δάσος αυτό βρίσκουν τροφή και καταφύγιο αγριόχοιροι, λύκοι, σπάνιοι λύγκες, δύο είδη τσακαλιών, ενυδρίδες, ασβοί, αλεπούδες, λαγοί και ζαρκάδια. Υπάρχουν, επίσης, υδρόβια, διαβατικά και ενδημικά πτηνά, καθώς και φασιανοί που μόνο στην Ελλάδα βρίσκονται σε άγρια κατάσταση. Το δάσος αποτελεί πηγή καύσιμης ύλης για όλα τα χωριά από την Κομοτηνή μέχρι τη Δράμα.

Εικόνα 12: Το Μέγα Δάσος (Κοτζά - Ορμάν)

Πηγή: www.topeiros.gr

Άλλο σημαντικό ελληνικό δάσος είναι αυτό της Δαδιάς στην περιοχή Σουφλίου (βλ. εικόνα 13). Η περιοχή παρουσιάζει εντυπωσιακή εναλλαγή βιοτόπων, καθένας από τους οποίους φιλοξενεί πολλά μοναδικά και σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας. Στον πυρήνα της περιοχής κυριαρχεί πευκοδάσος με τραχεία πεύκη και λίγες συστάδες μαυροπεύκων. Στην περιφερειακή ζώνη απαντώνται κυρίως δρυοδάση και μεικτά δάση πεύκων-δρυών και άλλων φυλλοβόλων, όπως γαύρος, φράξος και σφενδάμι. Στις νότιες παρυφές υπάρχει εκτεταμένος θαμνότοπος, ενώ κατά μήκος των ρεμάτων αναπτύσσεται πλούσια βλάστηση με ιτιές, λεύκες, οστρυές και πλατάνια που περιβάλλονται από κισσούς και άλλα αναρριχώμενα φυτά. Γεωργικές καλλιέργειες αναπτύσσονται κυρίως στις ανατολικές εκτάσεις της περιοχής και καλύπτουν το 20% της συνολικής επιφάνειάς της. Στην προστατευόμενη περιοχή του δάσους της Δαδιάς βρίσκουν καταφύγιο πολλά θηλαστικά. Πλούσια είναι και η πανίδα των ερπετών και των αμφιβίων, καθώς έχουν καταγραφεί φίδια, βατράχια, χελώνες, σαύρες, τρίτωνες και σαλαμάνδρες σε μεγάλους πληθυσμούς, τα οποία αποτελούν την κύρια πηγή τροφής του σημαντικότερου είδους της πανίδας στην περιοχή, των αρπακτικών πουλιών. Η Δαδιά αποτελεί ένα από τα τελευταία καταφύγια για τα αρπακτικά πουλιά της Ευρώπης.

Εικόνα 13: Δάσος της Δαδιάς

Πηγή: http://www.in.gr.agro/_fisi/Dadia_cor/Dadia_1htm

α) Απειλούμενα είδη ζώων στα ελληνικά δάση
Σύμφωνα με στοιχεία της wwf, τα υπό εξαφάνιση είδη των δασικών οικοσυστημάτων περιλαμβάνουν την καφέ αρκούδα, το τσακάλι, το αγριόγιδο και το μαυρόγυπα. Απειλούμενα είδη θεωρούνται ο λύκος, η αλεπού και ο βασιλαετός.

Η καφέ αρκούδα (Ursus arctos) ζει σε μεικτά ή αμιγή δάση δρυός, οξιάς και κωνοφόρων (πεύκης, ελάτης κ.λπ.) της ορεινής και της ημιορεινής ζώνης. Είναι είδος υπό εξαφάνιση στη δυτική, την κεντρική και τη νότια Ευρώπη. Σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες εμφανίζονται μικροί απομονωμένοι πληθυσμοί. Στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί δύο μικροί πληθυσμοί στις πιο απόμερες περιοχές της οροσειράς της Πίνδου και της Ροδόπης, οι οποίοι αποτελούν και τους μεγαλύτερους πληθυσμούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το παράνομο κυνήγι και η θανάτωση από πρόθεση αποτελούν την κύρια αιτία εξαφάνισης του είδους στην Ελλάδα. Αν και το κυνήγι του είδους απαγορεύεται σύμφωνα με τη νομοθεσία από το 1969, υπολογίζεται ότι 15-20 αρκούδες θανατώνονται ετησίως από ασυνείδητους. Παράλληλα, η διάνοιξη δρόμων, η κατασκευή φραγμάτων και η δημιουργία τουριστικών εγκαταστάσεων αλλοιώνουν, υποβαθμίζουν και κατακερματίζουν τους βιότοπους εξάπλωσης του είδους (δάση οξιάς, δρύος, μαυρόπευκου, ελάτης σε υψόμετρο 800-2000μ.).

Ο μαυρόγυπας (Aegypius monachus) (βλ. εικόνα αριστερά) είναι ο μεγαλύτερος γύπας της Ευρώπης με άνοιγμα φτερών που φτάνει τα τρία μέτρα. Πρόκειται για είδος που δεν μεταναστεύει και σπανίως πετά μακριά από την περιοχή αναπαραγωγής του. Τρέφεται με νεκρά ζώα, τα οποία βρίσκει πετώντας χαμηλά πάνω από αραιά δάση. Έχουν παρατηρηθεί φωλιές στην Αττική, τη Βοιωτία, τα Κύθηρα, τη Λευκάδα και τη Ρόδο. Μεταπολεμικά το είδος υπήρχε ακόμη στην Κρήτη και σε όρη της κεντρικής Ελλάδας. Όλος ο σημερινός πληθυσμός του βρίσκεται στο δάσος της Δαδιάς (3.1.5.), στο νομό Έβρου. Ένας από τους κύριους παράγοντες που οδήγησαν στη μείωση των πληθυσμών των μαυρόγυπων στην ελληνική ύπαιθρο είναι η έλλειψη τροφής λόγω της αλλαγής των πρακτικών κτηνοτροφίας από ζώα ελεύθερης βοσκής σε εσταυλισμένα ζώα. Ως μέτρο αντιμετώπισης της ελάττωσης τροφής στο δάσος της Δαδιάς και στον ορεινό Έβρο, το 1987 ιδρύθηκε χώρος συμπληρωματικής τροφοδοσίας των

γυπών κοντά στο χωριό της Δαδιάς, γεγονός που συνέβαλε στην αύξηση και σταθεροποίηση του πληθυσμού τους.

Το τσακάλι (Canis aureus) έχει χρώμα σκοτεινό κίτρινο με μελανές αποχρώσεις κατά μήκος της ράχης του. Είναι ζώο παμφάγο. Ζει στη Μεσόγειο σε χαμηλό υψόμετρο, κυρίως στην παραλιακή ζώνη. Εξαπλώνεται σε ελάχιστες περιοχές των Βαλκανίων, ενώ από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπάρχει μόνο στην Ελλάδα. Σύμφωνα με την WWF Ελλάς οι πληθυσμοί του έχουν μειωθεί δραματικά, γεγονός που οφείλεται στην ολοκληρωτική καταστροφή των βιοτόπων του εξαιτίας της επέκτασης των αστικών περιοχών και των πυρκαγιών.

Ο λύκος(Canis lupus) ανήκει στα ζώα που διαθέτουν καταπληκτική ικανότητα προσαρμογής όπως και η αλεπού. Κοινό χαρακτηριστικό όλων των πληθυσμών του λύκου είναι η κοινωνική του οργάνωση σε μικρές ή μεγάλες ομάδες (αγέλες).

Η αλεπού (Vulpesvulpes) είναι ένα από τα πιο προσαρμόσιμα ζώα. Μπορεί να ζήσει παντού, να φάει τα πάντα και ως επί το πλείστον δε φοβάται τον άνθρωπο. Αποτελεί παράδειγμα ευέλικτων ζώων και συναντάται σε ορεινές κυρίως περιοχές.

Ο βασιλαετός (Aquila heliaca)(βλ. εικόνα 15) συναντάται σε ανοιχτές στέπες, σε ξερότοπους και ακαλλιέργητα λιβάδια με ελάχιστα δέντρα και θάμνους, αλλά και σε επίπεδες χαμηλού υψομέτρου καλλιεργημένες εκτάσεις. Η τροφή του αποτελείται κυρίως από θηλαστικά του αγρού. Ενώ τον προηγούμενο αιώνα ήταν κοινό είδος σε όλες τις ανοιχτές εκτάσεις της κεντρικής και της νότιας Ευρώπης, στις μέρες μας είναι ο πλέον σπάνιος αετός της ηπείρου. Σήμερα στη χώρα μας καταγράφονται λίγα μόνο ζευγάρια, που βρίσκονται κυρίως στο νομό Έβρου και στη περιοχή των Πρεσπών.

Ο βασιλαετός (Aquila heliaca) (βλ. εικόνα δεξιά) συναντάται σε ανοιχτές στέπες, σε ξερότοπους και ακαλλιέργητα λιβάδια με ελάχιστα δέντρα και θάμνους, αλλά και σε επίπεδες χαμηλού υψομέτρου καλλιεργημένες εκτάσεις. Η τροφή του αποτελείται κυρίως από θηλαστικά του αγρού. Ενώ τον προηγούμενο αιώνα ήταν κοινό είδος σε όλες τις ανοιχτές εκτάσεις της κεντρικής και της νότιας Ευρώπης, στις μέρες μας είναι ο πλέον σπάνιος αετός της ηπείρου. Σήμερα στη χώρα μας καταγράφονται λίγα μόνο ζευγάρια, που βρίσκονται κυρίως στο νομό Έβρου και στη περιοχή των Πρεσπών.

β) Απειλούμενα είδη δέντρων στα ελληνικά δάση

1. Αμπελιτσιά (Zelkova abelicea): ενδημικό δέντρο της Κρήτης.
2. Ρόμπολο (Pinus heldreichii): είδος πεύκου που φυτρώνει στα ψηλά βουνά της Βόρειας Πίνδου και Δυτικής Μακεδονίας και στον Όλυμπο.
3. Μακεδονικό πεύκο (Pinus peuce): μικρές συστάδες φυτρώνουν στην οροσειρά της Ροδόπης και στο Βόρα και είναι οι μοναδικές στον ελληνικό χώρο.
4. Κεφαλλονίτικο έλατο (Abies cephalonica): δάση κεφαλλονίτικου έλατου υπάρχουν και στα βουνά της Κεντρικής και Ν. Ελλάδας. Τις τελευταίες δεκαετίες απειλούνται από ξηρασίες και διάφορες ασθένειες.
5. Κυπαρίσσι (Cupressussempervirens): δάση κυπαρισσιών υπάρχουν μόνο στην Κρήτη, στα Δωδεκάνησα και στη Σάμο. Ένα τέτοιο φυσικό δάσος στο Έμπωνα της Ρόδου έχει κηρυχθεί «Μνημείο της φύσης».
6. Θαλασσόκεδρος (Juniperus macrocarpa): άλλοτε σχημάτιζε δάση σε όλες σχεδόν τις αμμώδεις παραλίες. Σήμερα κινδυνεύει, λόγω της ανάπτυξης του τουρισμού στις παραθαλάσσιες περιοχές.
7. Κουκουναριά (Pinus pinea): τα φυσικά δάση με κουκουναριές στην Ελλάδα περιορίζονται σε λίγες μόνο περιοχές, όπως ο Σχινιάς, η Στροφυλιά και η Σκιάθος. Η φυσική αναγέννηση του είδους έχει περιοριστεί πιθανώς λόγω των κλιματικών αλλαγών.
8. Πλάτανος (Platanusorientalis): τα δάση αυτά αναπτύσσονταν κοντά σε ποτάμια και ρεματιές. Η επέκταση της γεωργικής γης περιόρισε την έκτασή τους και για το λόγο αυτό έχουν τεθεί υπό καθεστώς προστασίας (οδηγία 92/43 της Ε.Ε).
9. Κρητικός φοίνικας (Phoenixtheophrastii): πολύ σπάνιο είδος φοίνικα που φυτρώνει στη Ν. Κρήτη και στη Ν.Δ. Τουρκία. Λόγω της σπανιότητάς του, προστατεύεται από την Ε.Ε.